Theo ông Hành, cà phê giúp con người tỉnh táo về mặt sinh học còn sách giúp con người tỉnh táo về mặt lý học. Ông đã mở quán cà phê sách và dành gần hết đời người để chăm chút, tìm kiếm và lưu giữ những cuốn sách để tự học làm người và dạy con nên người.
Không cầu kỳ, không hoa mỹ, đèn xanh đèn đỏ như các quán nhái Tây, nhái Tầu trên các con phố mặt tiền bạc triệu, quán ông Hành nằm gọn trên đường Âu Cơ, nép mình vào triền đê Nhật Tân.
Người ta đến với ông, chỉ một phần nhỏ để nhâm nhi cà phê mà đa phần sự lôi cuốn của lòng hiếu học, hiếu đọc có trong mình và có trong ông già yêu sách.
Bán của mua sách
Ở vào cái thời “sáng khoai, chiều sắn, tối hớp trà ấm bụng”, ông Hành mê sách là có vấn đề to. Cái tuổi chăn trâu cắt cỏ đâu có cho ông một suy nghĩ xuyên thấu cả cuộc đời là sưu tầm sách để mai sau cho con cháu. Thế mà, cứ như một thứ men say, ông ngược xuôi trọn đời để chắt chiu những cuốn sách cổ nhất thời ông sống.
Gần 50 yêu và đam mê sưu tầm sách, nay ông Hành đã sở hữu tới 3.600 đầu sách quý từ cổ đến kim. Mở ngăn tủ vẫn thơm mùi sơn, ông giới thiệu lịch sử từng cuốn sách như đánh thức từng năm tháng ông đã đọc và thấu nó.
Có những cuốn xuất bản từ những năm 1932 như cuốn Từ điển Hán Việt của tác giả Đào Duy Anh; Vang bóng một thời của nhà văn Nguyễn Tuân xuất bản 1945; 42 quyển sách trong bộ Tổng tập văn học Việt Nam của tác giả Đinh Gia Khánh; 10 bản truyện Kiều xuất bản qua các thời kỳ; Bát đại kỳ thư của Trung Quốc: Tam quốc diễn nghĩa, Hồng lâu mộng, Thủy Hử, Sử ký tư mã thiên...; nhiều tác phẩm văn học kinh điển của Nga, Pháp: Chiến tranh và hòa bình, Thằng gù nhà thờ Đức bà Pa-ri; Thám tử Sơ-lốc-hôm; Thép đã tôi thế đấy...
Sách của ông khoác lên mình hai chữ “giá trị” không phải ông có trong tay những cuốn kinh điển mà là ở giai đoạn hiện nay khó mà tìm thấy quyển thứ hai.
Hồi xưa, sách xuất bản hạn chế dưới sự đô hộ của chính quyền thực dân. Trên nền giấy gió nâu nâu, có những cuốn được in chìm những hoạ tiết thiên nhiên mà sau một đời người nó vẫn sống động như vừa mới ra lò.
Đi lục tung tất cả các cửa hàng sách khó mà kiếm được những quyển sách như thế. Giá trị văn hoá và nhân văn ẩn hiện trong những trang sách ánh nên vẻ mỹ miều, tẩn mẩn đến thủ công trong công nghệ in thời lệ thuộc.
Lật lại cuộc đời như đầy ải của ông mới thấm hết giá trị từng cuốn sách ông có. Không chỉ là những trang giấy có được mà đó là sự chắt chiu từ một thời ký ức mà khi đốt than, ông vẫn dành dụm tiền mua sách, khi thất nghiệp ông cũng không quên... mua sách...
Cụ bà thân sinh ra ông xưa là người con gái đẹp trong vùng, sống trong gia đình nề nếp gia phong. Ông thừa hưởng con chữ từ bà mẹ vừa đẹp người lại vừa có chữ. Chuyện đàn bà, con gái ngày xưa biết chữ hiếm lắm, như lá thu đọng lại trên từng cọng cành khô.
Hồi ấy, mỗi khi công việc nhà rảnh, bà thường kẹp nách cuốn Lưu Bình – Dương Lễ để đọc. Cậu Hành tóc trái đào thường được mẹ nhờ đọc mỗi khi mỏi mắt. Từ ấy, thú vui đọc cho người khác đã dần hằn trong nếp nghĩ của cậu.
Như cây con bám được đất tốt, cậu đọc mê hồn trận tất cả những gì cậu nhìn thấy, cốt là có chữ. Tưởng chừng nghiệp đèn sách sẽ theo ông suốt cuộc đời để vầng trán cao như một nghệ sĩ kia sẽ chẳng phí hoài giữa bể khổ.
Sau những biến động lịch sử, gia đình thất thế, hết lớp 6, cậu trò nhỏ Nguyễn Thế Hành phải đi kiếm sống. Lao thân đi kiếm sống bằng đủ thứ nghề vừa để thân và vừa nuôi mộng với sách.
Trong thời buổi, bát cơm, tấm áo là thứ mà người đời khát cháy họng, ông lại khát... sách. Nếu không được "uống" nó, ông sẽ héo khô trong tuyệt vọng. Có những giai đoạn phải chui ra chui vào lò than, rồi lang thang đạp xích lô, làm nghề bốc vác thu nhập rất bếp bênh và bèo bọt.
Ông tưởng như mình phải đoạn tuyệt với thú đọc sách vì cuộc sống muôn vàn khó khăn cứ chất lên tấm thân gầy còm và ngày càng oằn xuống theo năm tháng nhưng dường như lại không phải thế!
Chính thời gian này ông lại mua sách, đọc sách hăng say hơn và lại dành nhiều thời gian hơn để đọc sách vì càng đắm chìm vào niềm đam mê ấy, ông như thấy mình được chia sẻ, đuợc an ủi và được tiếp thêm sức mạnh để đi tiếp trên đường đời nhọc nhằn.
Đời ông sao nhiều cái lạ lùng khó đoán. Ắt hẳn ai mê sách đều có sự hiếu học và rồi sẽ gây dựng công danh quanh chồng sách nhưng ông lại khác. Ông không thể, đúng hơn là thời thế không cho phép ông học hành vì hoàn cảnh gia đình mấy chục miệng ăn trông chờ.
Cái mộng làm thầy giáo của ông cũng lụi đi theo từng bước chân mệt mỏi của ông. Ông sẵn sàng đánh đổ tất cả để có được sách nhưng đành bất lực vì ngồi trên kho kiến thức quý mà đôi cánh đời ông không thể bay lên được.
Cái đói, cái rét đeo bám dai dẳng quanh ông nhưng không kiềm được cái khát vọng si mê sách. Của cải vô hình đã theo bước chân vạn dặm của thần thời gian trôi vào dĩ vãng còn của cải hữu hình vẫn còn văng vẳng bên tai mỗi khi ông nhắc lại cho bạn đọc đang cầm cuốn sách trên tay được đánh đổi bằng gì.
Cuốn Giăng thề của Tô Hoài ông đứt ruột đổi cho người bạn bể cá vàng óng đẹp mê li mà ông coi đó là tài sản quý nhất trong nhà.
Khi cái máu mê nó dâng lên thì nó có thể cuốn trôi bất cứ vật cản nào, kể cả những vật cản khó chọc thủng nhất bên trong tâm khảm mỗi người. May thay, cái máu mê của ông là cái máu nhân văn, đạo đức.
Ông tâm sự: “Quốc gia, tổ chức đã làm được cách mạng thì cá nhân cũng có thể làm tiểu cách mạng nhưng ý nghĩa vô cùng to lớn. Tôi học theo con đường truyền thống rất ít, có thể nói là chỉ bập bẹ thông thạo tiếng mẹ đẻ chứ chưa vành rõ nhưng nhờ sách mà tôi đã mở ra nhiều điều mà người học bài bản không có được”.
Cà phê + sách = nghệ thuật sống
Giờ đây khi đời sống của ông và gia đình đã đi qua thời “bão lửa”, ông bắt đầu có nhiều thời gian hơn chăm chút, nuôi duỡng niềm si mê sách của mình. Ông có nhiều thời gian hơn để la cà, lang thang ở những hiệu sách cũ và mới để lựa chọn những cuốn sách mà ông yêu thích.
Ông đã có một “gia tài” sách của riêng ông và không muốn chỉ giữ nó cho riêng mình mà muốn chia sẻ thú vui đọc sách và sưu tầm sách với những người cùng có niềm đam mêm.
Quán cà phê nhỏ nhỏ mở ngay tại nhà và đấy là nơi mà như ông chia sẻ đó là “không gian của sách”. Ông muốn những người ham mê sách có một không gian yên tĩnh, thoáng đãng để đọc sách, để suy ngẫm, để trao đổi về những cuốn sách hay, những nội dung có giá trị nhân văn cao cả.
Ông cho rằng “thích sách, muốn đọc sách đã là quý lắm rồi nhưng biết đọc sách mới thật sự là biết yêu sách”. Quan trọng nhất khi đọc là phải đọc sâu, từ đó có những suy nghĩ, tìm tòi để phát triển trí tuệ cũng như tâm hồn.
Thế nhưng, người đọc Việt Nam bây giờ lại thường chỉ đọc sách khi có mục đích cụ thể. Bởi thế khi nhiều thanh niên đến uống cà phê quán ông, cứ hỏi dò la có những cuốn kiểu như “Hạt giống tâm hồn” hay “Tuổi 17” không?
Ông vui vẻ giới thiệu những cuốn dầy cộm đặt vuông vắn trên giá nhưng nhiều chàng lè lưỡi, ngao ngán lắc đầu. Theo ông “Văn hoá đọc là gì, là biết cách đọc sách, phải đọc sách theo sở thích cũng như là khi ăn theo khẩu vị. Khi thấy nó ngửi đã thấy ngon, ăn vào càng nhiều và cũng dễ hấp thụ”.
Khi đọc phải có tâm thế của người có văn hoá đọc. Trước nay người ta nói nhiều đến văn hoá đọc không phải là đọc ít, đọc không hăng say mà ẩn chứa trong sau đó là cả một tâm thế đọc. Ngồi vẹo vổng, nằm chổng chân mà đọc là văn hoá chăng?
Khi trước, các cụ muốn đọc một cuốn sách hay sáng tác đều đứng nghiêm trang trước bàn thờ tổ tiên, thắp nén nhang thơm rồi mới dám đọc.
Với hơn 60% “gia tài” sách là sách quý hiếm, ông âm thầm lặng lẽ tạo ra một không gian văn hóa nhỏ để là nơi đi về của nhiều độc giả ở nhiều lứa tuổi khác nhau. Không gian sách của ông đã từng là nơi giao lưu, gặp gỡ của nhà thơ, nhà văn, giới làm nghệ thuật và cả những người đang quan tâm và bàn luận về văn hóa đọc hiện nay của giới trẻ.
Những buổi nói chuyện, trao đổi như vậy đã khiến không ít người ngỡ ngàng trước tầm trí tuệ và chiều sâu tâm hồn của ông Hành. Có nhà thơ khi biết và đến với quán cà phê của ông để đọc sách để được gặp ông, trò chuyện cùng ông đã không khỏi xúc động phóng bút tặng ngay ông bài thơ để bày tỏ lòng yêu mến và ngưỡng mộ một con người có tâm hồn và nghiệp đam mê sách như ông.
Được biết bác nghèo nhưng yêu sách
Học ít nhưng nhiều mộng văn chương
Chữ nghĩa chẳng chê người áo rách
Không là trọc phú - vẫn cao sang.
Thời buổi người ta chỉ mê tiền
Ai mà mê sách có mà điên
Nhưng thôi thời thế nay như thế
Ai người địa ngục, ai là tiên.
Mở quán cà phê mong kiếm sống
Ai vào thưởng thức sách cổ kim
Góc khuất nhìn đời con mắt sáng
Luật đời “hiểu lẽ” biết lặng im.
Để sách giãy bày chuyện xưa nay
Cà phê tỉnh mộng giữa ban ngày
Nhật Tân có quán “Cà phê - Sách”
Ai thích thì vào phút giải khuây
Ông may mắn có một người bạn phục cái tâm của ông như tác giả bài thơ Nguyên Khôi. Nhưng cả một đời người đã cúi rạp tấm thân nâng đỡ sách, nên chắc ông không có gì phải hổ thẹn cho Nguyễn Thế Hành đi vào thơ.
* Đức Chính – Thanh Duyên (04/10/2008)
[From TuanVietNam]
No comments:
Post a Comment